Kształcenie nauczycieli w Polsce

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (Dz.U. z 06.02.2012, poz. 131) wszyscy, którzy chcą podjąć pracę w: przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach, liceach ogólnokształcących, liceach profilowanych, technikach, szkołach policealnych, zasadniczych szkołach zawodowych, w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, placówkach wychowania pozaszkolnego muszą uzyskać odpowiednie przygotowanie pedagogiczne (nauczycielskie). Przygotowanie takie, zgodnie z zapisami w Rozporządzeniu, uzyskuje osoba, która pomyślnie zrealizowała blok zajęć psychologiczno-pedagogicznych oraz dydaktycznych, a także odbyła praktykę pedagogiczną.

Wymagania określone w rozporządzeniu obejmują:

Przygotowanie w zakresie merytorycznym do nauczania przedmiotu (moduł 1.), zgodnie z zapisami w Podstawie programowej kształcenia ogólnego lub w Podstawie programowej kształcenia w zawodzie (por. Rozporządzenie MNiSW z dn. 17 stycznia 2012 r.  w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela). 

Przygotowanie psychologiczno-pedagogiczne (moduł 2.):

1. Ogólne przygotowanie psychologiczno-pedagogiczne;
2. Przygotowanie psychologiczno-pedagogiczne do nauczania na danym etapie edukacyjnym lub etapach edukacyjnych;
3. Praktyka psychologiczno-pedagogiczna.

Przygotowanie dydaktyczne przedmiotowe (moduł 3.):

1. Podstawy dydaktyki;
2. Dydaktyka przedmiotowa na danym szkolnym etapie edukacyjnym lub etapach edukacyjnych;
3. Praktyka dydaktyczna.

Absolwent studiów I stopnia uzyskuje przygotowanie do nauczania w szkołach podstawowych, natomiast absolwent studiów II stopnia – do nauczania we wszystkich typach szkół. 

Oprócz ukończenia studiów odpowiedniego stopnia, przygotowujących w zakresie merytorycznym do nauczania przedmiotu, niezbędne do nauczania na danym poziomie edukacyjnym jest również zrealizowanie w trakcie przygotowania pedagogicznego zajęć i praktyk uprawniających do pracy w danym typie szkoły (szkoły podstawowe i ponadpodstawowe).

Po co powstał Blok Kształcenia Nauczycielskiego?

Aby umożliwić uzyskanie opisanych kwalifikacji nauczycielskich studentom Uniwersytetu Śląskiego, którzy wybrali jako cel swoich studiów kierunki i specjalności nienauczycielskie, na naszej uczelni z inicjatywy prorektora ds. kształcenia i studentów, dr. hab. prof. UŚ Ryszarda Koziołka, uruchomiono program Bloku Kształcenia Nauczycielskiego i włączono ten program w strukturę Uniwersytetu Otwartego w Uniwersytecie Śląskim (wcześniej: Centrum Kształcenia Ustawicznego). Oferta jest zatem kierowana do studentów, którzy przygotowanie merytoryczne zdobywają kolejno w ramach studiów I i II stopnia. Mogą to być wybrane studia filologiczne, przyrodnicze, matematyczne czy też każde inne, w ramach których realizowane są treści objęte podstawą programową kształcenia ogólnego, wymagane odpowiednio w szkole podstawowej, gimnazjum lub szkole ponadgimnazjalnej, lub treści kształcenia w zawodzie. 

Przebieg i organizacja zajęć przygotowania nauczycielskiego w BKN-u

Podjęcie nauki w ramach Bloku Kształcenia Nauczycielskiego (BKN-u) daje więc możliwość uzyskania dodatkowych kwalifikacji studentom tych kierunków studiów, które w swej ofercie edukacyjnej nie mają specjalności nauczycielskiej, ale realizują treści programowe (moduł 1. w Standardach kształcenia nauczycieli) w zakresie umożliwiającym przygotowanie merytoryczne do nauczania danego przedmiotu/rodzaju zajęć) – zgodnie z zapisami w Podstawie programowej kształcenia ogólnego lub w Podstawie programowej kształcenia w zawodzie.

Zajęcia o charakterze ogólnonauczycielskim (moduł 2.) realizowane są w ramach BKN-u. Jednostką koordynującą działania edukacyjne BKN-u jest Uniwersytet Otwarty w Uniwersytecie Śląskim (http://bkn.us.edu.pl/). Istnieje możliwość, aby w ramach BKN-u zorganizować prowadzenie podstaw dydaktyki dla studentów z jednostek, które nie realizują kształcenia w zakresie tego przedmiotu. Zakłada się natomiast, że zajęcia nauczycielskiego przygotowania przedmiotowego oraz podstaw dydaktyki (nieorganizowane przez Uniwersytet Otwarty w Uniwersytecie Śląskim) prowadzone będą w jednostkach Uniwersytetu kształcących w obszarach związanych z tymi przedmiotami – przy ewentualnym wsparciu merytorycznym i organizacyjnym koordynatorów BKN-u. Każdy przedmiot ogólnonauczycielskiego przygotowania pedagogicznego realizowany jest w programie w ciągu jednego semestru.

Uprawnienia do wykonywania zawodu nauczyciela będzie poświadczać Uniwersytet Otwarty w Uniwersytecie Śląskim na podstawie osiągniętych przez studenta efektów kształcenia zgodnych z obowiązującymi przepisami, a w momencie ukończenia studiów będą one wpisywane do suplementu dyplomu studiów. 

Suplement jest jedynym dokumentem wydawanym absolwentom Uniwersytetu Śląskiego potwierdzającym uzyskane w trakcie studiów kompetnecje i uprawnienia nauczycielskie.

Przepisy, które regulują kształcenie nauczycieli w Uniwersytecie Śląskim:

1. Pismo okólne nr 2 Rektora Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 25 marca 2014 r. w sprawie powołania Zespołu ds. Kształcenia Nauczycieli; dostęp: http://bip.us.edu.pl/pismo-okolne-nr-22014.
2. Pismo okólne nr 1 Rektora Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 10 lutego 2016 r. zmieniające pismo okólne w sprawie powołania Zespołu ds. Kształcenia Nauczycieli; dostęp: http://bip.us.edu.pl/pismo-okolne-nr-12016.
3. Uchwała nr 143 Senatu Uniwersytetu Śląskiego z dnia 25 czerwca 2013 r. w sprawie określenia efektów bloku kształcenia nauczycielskiego w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach; dostęp: http://bip.us.edu.pl/uchwala-nr-1432013.
4. Uchwała nr 119 Senatu Uniwersytetu Śląskiego z dnia 27 czerwca 2017 r. zmieniająca uchwałę w sprawie określenia efektów bloku kształcenia nauczycielskiego w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach; dostęp: http://bip.us.edu.pl/sites/bip.us.edu.pl/files/uchwala_119_2017.pdf.
5. Zarządzenie nr 125 Rektora Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 1 sierpnia 2014 r. w sprawie zasad organizowania i prowadzenia kształcenia nauczycieli na studiach wyższych prowadzonych w Uniwersytecie Śląskim (załącznik 1b tego zarządzenia dotyczy wariantu kształcenia nauczycielskiego studentów psychologii realizowany w latach 2013/2014 i 2014/15); dostęp: http://bip.us.edu.pl/zarzadzenie-nr-1252014.
6. Zarządzenie nr 142 Rektora Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 25 września 2014 r. zmieniające zarządzenie w sprawie zasad organizowania i prowadzenia kształcenia nauczycieli na studiach wyższych prowadzonych w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach; dostęp: http://bip.us.edu.pl/zarzadzenie-nr-1422014.
7. Zarządzenie nr 24 Rektora Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 1 kwietnia 2016 r. zmieniające zarządzenie w sprawie zasad organizowania i prowadzenia kształcenia nauczycieli na studiach wyższych w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach; dostęp: http://bip.us.edu.pl/zarzadzenie-nr-242016.
8. Zarządzenie nr 61 Rektora Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 8 maja 2017 r. w sprawie zasad podejmowania przez Uniwersytet Śląski w Katowicach współpracy dydaktyczno-naukowej ze szkołami; dostęp:http://bip.us.edu.pl/sites/bip.us.edu.pl/files/zarz201761.pdf.
9. Zarządzenie nr 68 Rektora Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 19 maja 2017 r. w sprawie organizowania studenckich praktyk zawodowych i określenia obowiązków opiekunów praktyk; dostęp: http://bip.us.edu.pl/sites/bip.us.edu.pl/files/zarz201768.pdf.
10. Zarządzenie nr 87 Rektora Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 26 czerwca 2017 r. zmieniające zarządzenie w sprawie organizowania studenckich praktyk zawodowych i określenia obowiązków opiekunów praktyk; dostęp: http://bip.us.edu.pl/sites/bip.us.edu.pl/files/zarz201787.pdf.
11. Zarządzenie nr 175 Rektora Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach zmieniające zarządzenie w sprawie organizowania studenckich praktyk zawodowych i określenia obowiązków opiekunów praktyk;dostęp:   http://bip.us.edu.pl/zarzadzenie-nr-1752018.