Kształcenie nauczycieli w Polsce

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela, ujętym w Obwieszczeniu Ministra Edukacji i Nauki z 6 kwietnia 2021 roku (Dz. U. z 12 maja 2021 r. poz. 890) wszyscy, którzy chcą podjąć pracę w charakterze nauczyciela przedmiotu, nauczyciela teoretycznych przedmiotów zawodowych, nauczyciela praktycznej nauki zawodu, nauczyciela prowadzącego zajęcia (np. bibliotekarza) i nauczyciela psychologa muszą uzyskać odpowiednie przygotowanie merytoryczne i pedagogiczne (nauczycielskie). Przygotowanie takie, zgodnie z zapisami w Rozporządzeniu, uzyskuje osoba, która pomyślnie zrealizowała blok zajęć psychologiczno-pedagogicznych oraz dydaktycznych, a także odbyła praktykę.

Wymagania określone w rozporządzeniu obejmują:

1. Przygotowanie merytoryczne, które jest realizowane w trakcie studiów I i II stopnia lub na studiach jednolitych magisterskich na kierunku, którego program studiów określa efekty uczenia się obejmujące wiedzę i umiejętności odpowiadające wszystkim wymaganiom odpowiednio podstawy programowej przedmiotu nauczania lub podstawy programowej kształcenia w zawodzie lub treściom prowadzonych zajęć. Przygotowanie merytoryczne do pracy nauczyciela psychologa zapewniają jednolite studia magisterskie na kierunku psychologia.

2. Przygotowanie pedagogiczne, na które składają się: przygotowanie psychologiczno-pedagogiczne (psychologia, pedagogika, praktyka psychologiczno-pedagogiczna) oraz przygotowanie dydaktyczne (podstawy dydaktyki, emisja głosu, dydaktyka szczegółowa, praktyki zawodowe).

Z wymagań przedstawionych powyżej wynika, iż studentowi zamierzającemu podjąć pracę w charakterze nauczyciela uczelnia oprócz przygotowania merytorycznego, jakie student zdobywa w trakcie 10 semestrów studiów na TYM SAMYM KIERUNKU (np. biologia, język obcy, bibliotekoznawstwo, fizyka, psychologia) musi zagwarantować przygotowanie dydaktyczne i przygotowanie pedagogiczne.

Do kogo adresowany jest program BKN?

BKN jest ofertą kierowaną wyłącznie do studentów Uniwersytetu Śląskiego, którzy po ukończonych studiach II stopnia lub jednolitych magisterskich zamierzają podjąć pracę w charakterze nauczyciela, a którzy w swojej ofercie edukacyjnej nie mają specjalności nauczycielskiej. Jednocześnie jest to oferta, z której mogą skorzystać tylko ci studenci, którzy w ramach swoich studiów kierunkowych realizują treści programowe (wskazane w standardzie
kształcenia nauczycieli) w zakresie umożliwiającym przygotowanie merytoryczne do nauczania danego przedmiotu/rodzaju zajęć).

Obecne przepisy pozwalają na organizację kształcenia nauczycielskiego w dwóch grupach:
1. ogólnouczelnianej (obejmującej studentów różnych kierunków i specjalności)
2. psychologicznej (obejmującej studentów psychologii)
Jednostką koordynującą działania edukacyjne BKN-u jest Uniwersytet Otwarty w
Uniwersytecie Śląskim.

Przygotowanie dydaktyczne przedmiotowe (moduł 3.):

1. Podstawy dydaktyki;
2. Dydaktyka przedmiotowa na danym szkolnym etapie edukacyjnym lub etapach edukacyjnych;
3. Praktyka dydaktyczna.

Absolwent studiów I stopnia uzyskuje przygotowanie do nauczania w szkołach podstawowych, natomiast absolwent studiów II stopnia – do nauczania we wszystkich typach szkół. 

Oprócz ukończenia studiów odpowiedniego stopnia, przygotowujących w zakresie merytorycznym do nauczania przedmiotu, niezbędne do nauczania na danym poziomie edukacyjnym jest również zrealizowanie w trakcie przygotowania pedagogicznego zajęć i praktyk uprawniających do pracy w danym typie szkoły (szkoły podstawowe i ponadpodstawowe).

Po co powstał Blok Kształcenia Nauczycielskiego?

Aby umożliwić uzyskanie opisanych kwalifikacji nauczycielskich studentom Uniwersytetu Śląskiego, którzy wybrali jako cel swoich studiów kierunki i specjalności nienauczycielskie, na naszej uczelni z inicjatywy prorektora ds. kształcenia i studentów, dr. hab. prof. UŚ Ryszarda Koziołka, uruchomiono program Bloku Kształcenia Nauczycielskiego i włączono ten program w strukturę Uniwersytetu Otwartego w Uniwersytecie Śląskim (wcześniej: Centrum Kształcenia Ustawicznego). Oferta jest zatem kierowana do studentów, którzy przygotowanie merytoryczne zdobywają kolejno w ramach studiów I i II stopnia. Mogą to być wybrane studia filologiczne, przyrodnicze, matematyczne czy też każde inne, w ramach których realizowane są treści objęte podstawą programową kształcenia ogólnego, wymagane odpowiednio w szkole podstawowej, gimnazjum lub szkole ponadgimnazjalnej, lub treści kształcenia w zawodzie. 

Przebieg i organizacja zajęć przygotowania nauczycielskiego w BKN-u

Podjęcie nauki w ramach Bloku Kształcenia Nauczycielskiego (BKN-u) daje więc możliwość uzyskania dodatkowych kwalifikacji studentom tych kierunków studiów, które w swej ofercie edukacyjnej nie mają specjalności nauczycielskiej, ale realizują treści programowe (moduł 1. w Standardach kształcenia nauczycieli) w zakresie umożliwiającym przygotowanie merytoryczne do nauczania danego przedmiotu/rodzaju zajęć) – zgodnie z zapisami w Podstawie programowej kształcenia ogólnego lub w Podstawie programowej kształcenia w zawodzie.

Zajęcia o charakterze ogólnonauczycielskim (moduł 2.) realizowane są w ramach BKN-u. Jednostką koordynującą działania edukacyjne BKN-u jest Uniwersytet Otwarty w Uniwersytecie Śląskim (http://bkn.us.edu.pl/). Istnieje możliwość, aby w ramach BKN-u zorganizować prowadzenie podstaw dydaktyki dla studentów z jednostek, które nie realizują kształcenia w zakresie tego przedmiotu. Zakłada się natomiast, że zajęcia nauczycielskiego przygotowania przedmiotowego oraz podstaw dydaktyki (nieorganizowane przez Uniwersytet Otwarty w Uniwersytecie Śląskim) prowadzone będą w jednostkach Uniwersytetu kształcących w obszarach związanych z tymi przedmiotami – przy ewentualnym wsparciu merytorycznym i organizacyjnym koordynatorów BKN-u. Każdy przedmiot ogólnonauczycielskiego przygotowania pedagogicznego realizowany jest w programie w ciągu jednego semestru.

Uprawnienia do wykonywania zawodu nauczyciela będzie poświadczać Uniwersytet Otwarty w Uniwersytecie Śląskim na podstawie osiągniętych przez studenta efektów kształcenia zgodnych z obowiązującymi przepisami, a w momencie ukończenia studiów będą one wpisywane do suplementu dyplomu studiów. 

Suplement jest jedynym dokumentem wydawanym absolwentom Uniwersytetu Śląskiego potwierdzającym uzyskane w trakcie studiów kompetnecje i uprawnienia nauczycielskie.